Mindshift of heartshift?

Een gevleugelde uitspraak van Johan Cruijff is: ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt.’. Dat betekent dat er eerst iets anders is, waarna je het gaat zien. Dat ‘eerst iets anders’ is volgens mij ‘het voelen’: je moet het eerst voelen alvorens je het kan zien. Om er daarna iets mee te doen.

Mensen anders doen kijken of op andere gedachten brengen, gaat dus niet zo makkelijk. Als mensen het niet voelen, letterlijk niet geraakt worden door wat ze horen of zien, zal er niet echt iets veranderen. Of echt niet. Een gedragsverandering is dus niet zo vanzelfsprekend. Maar wel nodig. ‘Hoe dan?’ popt er in mij op.

Toeval wat geen toeval is, in mijn zoektocht naar iets heel anders, informatie over hoe je mentaal gehandicapte kinderen best kan benaderen, beland ik bij een interview met psycholoog John McGee, grondlegger van de psychologie van de wederzijdse afhankelijkheid.

Wederzijdse afhankelijkheid

Ik merk bij mezelf enige weerstand opkomen bij het lezen van de woorden ‘wederzijdse afhankelijkheid’. Als baby en peuter was ik heel afhankelijk. Ik ben blij dat ik nu op mijn eigen benen kan staan en onafhankelijk ben. Ah ja, want als ik zeg dat ik anderen nodig heb, voel ik me zwak. Ik ben niet zwak! Ik kan het alleen!

En daarbij komt nog, als je afhankelijk bent van anderen, welke positie neem je dan in? Kleiner of minder dan de ander?

Door hierbij stil te staan en vanop een afstandje naar mezelf en mijn gedachtengang te kijken, kom ik tot het besef dat, net als zelfcompassie, het in deze westerse maatschappij niet zo vanzelfsprekend is om te streven naar wederzijdse afhankelijkheid.

En juist dat, nu ik er zo over nadenk, is wat de wereld nodig heeft. Iedereen naast elkaar: ik ben ik en jij bent jij. En dat is oké. Ik ben afhankelijk van jou en jij van mij. We hebben elkaar nodig! Dat is de essentie van mens-zijn: veiligheid, liefde en verbondenheid. En die waarden ook echt voelen!

Gedragsverandering

Maar nu dus een stapje terug. Gedragsverandering. Hoe kom je daartoe? John McGee zegt daarover iets heel waardevol: “Ik probeer niet te denken aan het woord gedrag. Het woord ‘gedrag’ marginaliseert mensen. Want als je dat woord gebruikt, plaatst dat mij boven de persoon, en kom ik in een proces waarin ik door manipulatie het gedrag probeer te veranderen door een reeks van beloningen of straffen. De manier waarop ik naar gedrag kijk, is dat gedrag een uiterlijk teken is van innerlijk verdriet, onrust, ongemak, ziekte, … Gedrag verandert als de persoon gegrond is.”

McGee kijkt naar de mensen en denkt: “Welke betekenis hebben ze in hun leven? Welke angsten en frustraties hebben ze?” Of zoals Lut Celie, coördinator van De Bleekweide zegt: wie zit er op de tweede stoel? Op de eerste stoel zit het gedrag. Maar wat zit erachter?

Gelijkaardig met wat Dirk De Wachter eerder in een interview zei over psychiatrische patiënten en hun symptomen: “De zieke mens met zijn symptomen moeten we goed beluisteren, voorbij het symptoom om te zien wat er met ons zelf aan de hand is.”

Mens-zijn gaat dus om je veilig, geliefd en verbonden voelen. Startend binnenin jezelf.

Dat ga je zien als je het doorhebt. En dan komt gedragsverandering vanzelf.