De Twee Bergen
In een uitstekend stuk in The New York Times schrijft David Brooks over de mensen die de Tweede Berg kennen in hun leven. De eerste Berg is de weg die je als mens aflegt naar het bereiken van succes, een carrière, welvaart, erkenning — de weg naar boven, naar de top dus. ‘They did the things society encourages us to do, like make a mark, become successful, buy a home, raise a family, pursue happiness.’
Het is de ratrace naar boven, die onoverkomelijke weg die je denkt te moeten gaan om op de apenrots te overleven. Het gevolg is vaak burn-out, eenzaamheid, vervreemding, zielloosheid. Velen vallen van die Berg naar beneden. De vallei in. Een mislukt huwelijk, een doodlopende carrière, ziekte — het zijn de blutsen en blauwe plekken die we oplopen in het leven.
De vrees om te vallen
In mijn gesprekken voel ik aan of mensen die Eerste Berg nog aan het beklimmen zijn, die hoop op succes waardoor het ego kan groeien en merk ik dat bepaalde woorden en verhalen niet over zullen komen. Mijn verhalen over de innerlijke stem, de ziel die het koord uitgooit, het vinden van het Zelf. Er zijn teveel ankers in de berghelling naar boven die angstig worden vastgehouden. De vrees om te vallen.
“Vallen uit het patroon is angstig. De vrees voor dat andere is verlammend. De woestijn in gaan om eerst af te leggen wat jou jaren overeind hield of is aangeleerd, is de meest moeilijke weg die je als mens kunt gaan.”
En terecht, denk ik. Want vallen uit het patroon is angstig. De vrees voor dat andere is verlammend. De woestijn in gaan om eerst af te leggen wat jou jaren overeind hield of is aangeleerd, is de meest moeilijke weg die je als mens kunt gaan.
In een oud interview vertelde Manfred Kets de Vries, die veel over leiderschap schrijft en ontelbare internationale CEO’s heeft gesproken, al over dit vallen van de Eerste Berg: ‘Ik heb te veel concentratiekampen gezien in organisaties. In de woorden van Thoreau: ‘The mass of men lead lives of quiet desperation.’ Ik zoek organisaties waar mensen meer het gevoel hebben dat ze leven.’
Er zijn dus veel mensen in organisaties die samen op de Eerste Berg bij elkaar geklampt zitten, elkaar angstvallig vasthouden uit vrees eraf gestoten te worden en intussen verkommeren en verkleumen daarboven. Wat is hun uitzicht? Wat is hun verlangen? Wat is hun ambitie?
Het is deze eenzaamheid die vervreemdend werkt. In hun eigen leven, in elkaars leven, in het leven van de organisatie, maar ook dat wat deze organisaties aanrichten.
Dwingende reden tot verandering
David Brooks
In het artikel van David Brooks, over de Twee Bergen, de titel van zijn nieuwe boek is trouwens: ‘The Second Mountain: The Quest for a Moral Life’, schrijft hij dat de mensen die uiteindelijk de Eerste Berg verlaten, dat vaak niet vrijwillig doen.
Er is een dwingende reden. Een tegenslag. Een gemis van een werkelijk leven. Geraakt zijn door de wanhoop van anderen. Ziekten waardoor de jacht in eigen carrière stilvalt. Het is het Grote Falen dat ons aanstaart in die donkere nacht. Sommigen blijven doelloos en eindeloos in die vallei, schrijft David Brooks.
Teleurgesteld, wanhopig verlangend die Eerste Berg weer op te mogen. Voor anderen is dit een kans de Tweede Berg op te gaan. ‘Our individualistic culture inflames the ego and numbs the spirit. Failure teaches us who we are.’
Van de Eerste Berg gedonderd, de Berg van illusie, zogenaamde zekerheid, egoïsme, onverschilligheid naar anderen, hebzucht, geeft ons ook de kans de spiegel te ontdekken. Onszelf met genade te bekijken. Te leren van fouten. De ziel weer toe te laten.
“Van de Eerste Berg gedonderd, de Berg van illusie, zogenaamde zekerheid, egoïsme, onverschilligheid naar anderen, hebzucht, geeft ons ook de kans de spiegel te ontdekken”
De Gulden Regel ontdekken
David Brooks is een bekende man in Amerika. Als commentator was hij vaak te vinden in de conservatieve hoek van het politieke spectrum. Iemand met een mening en een vaste plek op de Eerste Berg. Nu met het publiceren van dit boek krijgt hij ongezouten terug wat hij toen en daar riep in de media.
Maar in een kort en opvallend televisie interview vertelt hij dat hij, toen hij zelf van die Eerste Berg af donderde, zichzelf eenzaam terugvond. Geen vrienden, eenzaam, geen kracht meer om vast te houden aan het oude. Niet voor niets kennen we die omschrijving van die fase in je leven als ‘de vallei des doods’. Hoe daar te overleven? De kracht te vinden om een ander bestaan op te bouwen?
In zijn geval heeft hij de weg naar de Tweede Berg gevonden. Begrijpend dat het gaat om meer, om anders, om anderen, om het verhaal als mensen samen. Dat betekent dat hij leerde zich dienstbaar op te stellen. De ‘Gulden Regel’ te ontdekken. Overigens gaat het dan niet meer om happiness maar om joy. Happiness draait nog steeds om jouw leven, joy is het leven dat je met anderen hebt en wilt delen.
“Zelf heb ik die vallei op een confronterende manier meegemaakt. Van de Eerste Berg gevallen waar ik dacht het allemaal zelf te kunnen en te moeten”
Waarom zijn we hier, voor wie doen we het?
Zelf heb ik die vallei op een confronterende manier meegemaakt. Van de Eerste Berg gevallen waar ik dacht het allemaal zelf te kunnen en te moeten. Niemand nodig daar. Koning in mijn eigen rijk. Ik was die kapitein op mijn eigen schip, krachtig, sterk.
Dat betekende ook eenzaam en onwelwillend om de hulp-vraag te stellen. In mijn geval ging die koppigheid heel ver. En zo donderde ik van mijn Berg. Ik viel hard. En het leek hopeloos.
Maar zelfs in die donkere vallei des doods werd ik gevonden door mijzelf. En leerde ik langzaam op te staan. Om te begrijpen dat ik met anderen in mijn leven ben. Samen met hen een verhaal kan maken. Of een organisatie te bouwen waar relatie met elkaar en de wereld de belangrijkste redenen van bestaan zijn. Waarom zijn we hier, voor wie doen we het?
Ook een organisatie kent Twee Bergen
Het lijkt nu alsof de Twee Bergen alleen maar een persoonlijk fenomeen is. Struikelen doe je zelf, als mens, maar niets is minder waar. Ook een organisatie kent Twee Bergen.
De eerste Berg is het egoïstisch werken aan eigen succes zonder om je heen te kijken. Nogal wat organisaties gaan daaraan ten onder. Anderen worden op een dag wakker en realiseren dat er een andere weg moet zijn. De angst voor de vallei, de stappen terug, het ongewisse maakt echter dat ze aan een stuk rots op die Berg blijven hangen. Ze zijn levend dood. Alleen het oude loslaten zal helpen.
In de vallei is er een kans om te leren, elkaar weer te vinden in een zingeving, een begrip, een ‘call to life’. Pas dan kan de klim naar de Tweede Berg beginnen. Om daar de leiders van organisaties te worden die we kunnen zijn. Willen zijn. Organisaties van een Nieuwe Economie.
Foto in header door Chris Leggat via Unsplash.
Over Ron van Es
In het diepst van zijn ziel is Ron van Es een dichter. In Zie naar jou om bundelt hij gedichten en teksten rond het thema ‘zien’. Kijken naar de lijnen vanuit het verleden, naar het nu en vooral waar het heen leidt in een toekomst is een van de redenen waarom hij de School for Purpose Leadership heeft opgezet. Ron programmeert Purpose Day en maakt een podcast met Kees Klomp.